Các ngôi mộ nằm ẩn trên lưng đồi
ngoá thị trấn nhỏ Malipo ở vùng hẻo lánh Tây Nam, chỉ cách biên giới Việt-Hoa
có 43 kilômét, là một nhắc nhở về cuộc chiến đắt giá mà TQ đă quyết
định quên lăng.
Trong nhiều giờ, một nông dân làm rẫy
lúa phía dưới Nghĩa Trang Liệt Sĩ Malipo là dấu hiệu duy nhất của sự
sống, bóng xa hiện lên của ông nhưng thật là xa đối với TQ hiện đại,
cũng như xác của 957 nạn nhân chiến tranh chôn gần đó.
Không có bao nhiêu người
tới thăm. Cuộc chiến Việt-Hoa này là một lịch sử bị bỏ quên, che
khuất trong bí ẩn và vẫn chưa được giải thích bởi chính phủ CSTQ
đối với một công chúng hầu như không biết ǵ về cuộc chiến này.
Những
người tới thăm mộ, như Lưu Minh Bằng, 54 tuổi, tới để tưởng
nhớ các chiến hữu tử trận trong cuộc chiến làm thiệt mạng hàng chục
ngàn lính ở hai bên trước khi cuộc chiến chính thức kết thúc vào năm 1999.
Cũng
như các cựu chiến binh khác, Lưu, người đă 2 lần từ quê nhà ở tỉnh
Tứ Xuyên tới đây, do dự khi nói về cuộc chiến không thắng lợi bao nhiêu.
Cuối
cùng Liu nói sau khi bị hỏi nhiều lần, mắt ông sáng lên v́ xúc động, “Xong
rồi. Đó là chuyện quá khứ và không cần chiến đấu nữa. Chúng tôi đă
vào cuộc chiến và xong rồi. TQ lúc đó hỗn loạn, có quá nhiều chuyện tệ
hại. Đó là những thời kỳ rất khó khăn.”
Lưu tự hào v́ phục
vụ đất nước nhưng lộ vẻ bị ám ảnh v́ bạo lực, “Thật
kinh hoàng, những chuyện tôi đă thấy nơi đó. Đó là những chuyện rất
khó mà sống với, và là chuyện tệ hại nhất là khi tôi phải trở lại và
kể cho gia đ́nh tôi về những ǵ tôi đă làm.”
Lưu An Lâm, cựu chiến binh
khác từng đóng ở biên giới Việt-Hoa 20 năm về trước, ít lời hơn
khi giải thích.
Ông nói, cánh tay hướng về các ngôi mộ, “Lư ra không nên có những
thứ này.”
Trong nhiều lời kể, cuộc chiến Việt-Hoa kết thúc với
thiệt hại đắt giá cho TQ; cuộc tấn công của họ cho thấy yếu kém
chiến thuật, thiết bị yếu kém và truyền thông cũng yếu kém.
Khi hiệp
ước biên giới được kư 2 thập niên sau đó, TQ có khoảng 26,000 tử sĩ,
và VN khoảng 37,000 tử sĩ.
Mặc dù TQ xâm lăng VN ngày 15-2-1979, tung ra một cuộc
chiến tranh rồi sau đó trở thành những xô xát biên giới ít tầm mức hơn
xuyên suốt hầu hết thập niên 1980s, một cái nh́n về nghĩa trang ở Malipo chỉ
cho thấy chút xíu thực tại.
Bức tường tưởng niệm viết hàng chữ,
“Kết thúc thắng lợi của cuộc chiến đă mang tới truyền thống
cách mạng vĩ đại và can đảm, cho thấy chủ nghĩa anh hùng và ḷng ái quốc
của quân đội ta. Chiến thắng là kết quả của quyết định khôn
ngoan của chính phủ trung ương, nhờ nhân dân ủng hộ và là kết quả cuộc
chiến đẫm máu của tất cả chiến sĩ ta.”
Trong khi Lưu Minh Bằng
xem các chữ khắc trên bia đá vinh danh các đồng chí của ông như là liệt sĩ
cách mạng, ông nói về lư do cuộc chiến, dẫn theo giải thích chính thức về
cuộc chiến.
Theo lời kể từ ngoài phía chính phủ TQ, quyết định TQ
tấn công là nhằm đáp ứng việc CSVN đưa quân vào Cam Bốt tháng 12-1978 để
lật đổ chế độ Pol Pot hỗ trợ bởi Bắc Kinh.
Quan hệ trở
nên cay đắng với Liên Xô và việc Liên Xô công khai ủng hộ Hà Nội được
Bắc Kinh xem là gây hấn sau khi phe cộng sản chiến thắng Hoa Kỳ và Nam VN, là thêm
một yếu tố khác.
Khi TQ chính thức tuyên chiến, TQ dẫn lư do VN đối xử
tệ hại với người gốc Hoa tại VN và việc CSVN chiếm đóng đảo
Trường Sa, một cuộc tranh chấp lănh thổ chưa được giải quyết.
Từ Ḱ, một lính bộ binh trong trận
đánh ở núi Lăo Sơn khi căng thẳng bùng lên năm 1984, đă tự xuất bản
cuốn sách trên Internet có tên The Last War (Cuộc Chiến Cuối Cùng) nói lư do TQ gây chiến
là thấy rơ. Từ, 42 tuổi, kể với AFP tại Thượng Hải, “TQ muốn
bộc lộ nỗi giận lên VN bởi v́ TQ ghét kiểu VN liên minh với Liên Xô sau khi TQ giúp
VN quá nhiều trong cuộc chiến chống Mỹ.”
Từ không tự nhận ḿnh là
sử gia, mà chỉ mô tả sách ông như một hồi kư như nỗ lực đào t́m các
dữ kiện lịch sử cô đọng về cuộc chiến mà các thư viện qúôc
gia, theo lời ông, bị bưng bít bởi chính phủ.
Ông nói, “Hầu hết các sách
về cuộc chiến đă bị gỡ bỏ. Chính phủ không thích có ai chỉ trích về
cuộc chiến, và một cách căn bản, họ hy vọng mọi người ngậm
miệng lại.”
Những ǵ được ghi lại chỉ là sau 4 tuần giao chiến
kể từ ngày 15-2-1979, TQ đột ngột tuyên bố chiến thắng và rút quân, mặc
dù các trận đánh vẫn tiếp diễn trong nhiều năm về sau.
Hầu hết
các lời kể lịch sử ngoà́ TQ th́ nói là quân TQ chuẩn bị yếu kém trước
bộ đội CSVN đă dày dạn chiến trường.
Gợi lại 5 tháng giao chiến
dữ dội tại VN trong năm 1984, Từ kể về các đợt tiến quân ở
cả 2 phía là dữ dội nhưng bất phân thắng bại.
Từ nói, “Bộ đội
VN mạnh mẽ, không dễ bị thua. Trước đó họ đă từng chiến đấu
nhiều năm và có kinh nghiệm.”
Đó là toàn văn bản tin về cuộc
chiến bỏ quên. V́ sao nhà nước Hà Nội cũng không muốn nhắc tới? V́ sao
600 tờ báo và nhiều ngàn sử gia qúôc nội không được phép nhắc tới? Và
đà́ tưởng niệm cho các liệt sĩ trong trận đánh kéo dài 5 tháng trong năm
1984 đặt ở đâu? Và tại sao các ứng viên đaị biểu quốc hội không
lấy các câu hỏi này làm nghị tŕnh vận động kiếm phiếu?
Tất cả
câu hỏi vang lên, vọng lại là sự im lặng. Hệt như các ngôi mộ câm lặng
ở Malipo.